SES HİJYENİ – SES BAKIMI
Sesimiz günlük yaşantımızda en çok kullandığımız ve çevremizle bağlantı kurmamızı sağlayan en önemli özeliğimizdir, bu nedenle de dişlerimize ve ağzımıza, giyimimize, vücudumuz nasıl özen ve bakım gerektiriyorsa, sesimizde özen ve bakım ister.
Hijyen, tıpkı el-ayak, diş-ağız hijyeni gibi kişisel bakım için yapmamız gereken ve günlük hayatımız sırasında uymamız gereken bir çeşit kurallar topluluğudur. Nasıl bir takım kurallara uyduğumuzda bir birimize az hasatlık bulaştırırsak veya hastalıklardan korunursak, sesimiz içinde aynı kurallar geçerlidir. Sesimizle ilgili yanlış yaptıklarımızı azaltıp, doğru yaptıklarımızı çoğaltırsak sesimizin daha sağlıklı olmasını sağlar, daha az problem yaşar ve hastalıkları da en kolay şekilde atlatırız.
- Sigara içmeyin; Unutmıyalım ülkemizde sigaraya bağlı gırtlak kanseri yaşı giderek düşmektedir. Bu bir tesadüf değildir, içinize çektiğiniz her sigara dumanı ses bantlarımızın arasından geçer ve gırtlağımızın bu zehirli madde ile sürekli teması sonucunda da üzerindeki doku bozularak kanserli yapıya dönüşür. Bu nedenle ses hijyeninde birinci kural sigarayı bırakmaktır. Bunun yanısıra sigara dehidratasyona yani su kaybına yol açar bunun sonucunda sürekli ıslak ve nemli kalmak üzere planlanmış olan boğaz ve ses bandı yüzeyi kurumaya ve bozulmaya başlar. Bunun sonucunda enfeksiyonlara daha açık hale gelir ve daha kolay travmaya uğrar. Kuruluk aynı zamanda sesi kabalaştırır, kısılmasına ve daha pürüzlü bir ses çıkmasına yolaçar. Sigara içmesek bile sigara içilen ortamda bulunmakta aynı etkiyi göstermektedir.
- Yeterli sıvı tüketin: Vücudumuzun genel olarak her zaman suya ihtiyacı vardır. Ağız, dil, boğaz, gırtlak ve bunun gibi yüzeyi mukoza ile kaplı organlar özel olarak ıslak olacak şekilde yaratılmıştır. Bu ıslaklık tükürük bezleri ve mukoza içindeki salgı bezleri ile sağlanır. Tıp dilinde bu bölgeleri örten örtüye mukoza denir ve kuruluk mukozanın en büyük düşmanlarından biridir. Kuruluk kolayca mukozanın bozulmasına, çatlamasına, şişmesine neden olur. Bu kuruluk dudakta çatlama ile bulgu verirken bandında ses kısıklığı ile bulgu verir. İyi ses performansı için günde en az 2 litre sıvı alımına ihtiyacı vardır. Günde 8-10 bardak su, ses bandları için gerekli olan nemi sağlar. Alkol, kafein veya bazı ilaçlar, ayrıca ortam sıcaklığı ve nemi bu ihtiyacı artırır.
- Ses egzersizleri yapın: Ses bantları yüzeyi mukoza ile kaplı olan kaslardır, bütün vücut kasları gibi ısıtılmadan kullanıldığında kaslar zarar görür. İyi bir ses performansı bu kasların ıstılması ve antremanlı olması ile sağlanır. Ses bantlarını oluşturan kasların performansını artırmak için önce bu kasları germek, ısıtmak ve düzenli olarak egzersiz yaparak performansını artırmak ve uygun şekilde dinlendirmek gerekir. Bu egzersizler, akciğer kapasitesini artırır yani sesin jeneratörü veya hava sağlayıcısı olan sistemi çalıştırarak daha güçlü nefese sahip olmanızı sağlar. Ses kaslarınızın esnekliğini artırıp daha yüksek perdeden ses çıkmasını ve daha pürüzsüz ses çıkmasını sağlar. Yanlış egzersiz sesinizde bozulmalara yol açacağından bu konuda ses terapisti gibi bir profesyonelden yardım almanız uygun olur.
- Fizik Eğzersiz yapın: Ses duygusal durumumuzdan, genel vücut sağlığımızı ilgilendiren her olaydan etkilenir. Örneğin hızlı kilo alımı ses kapasitemizi azaltabilir veya ani bir duygusal çöküntü sesimizi kısarken, güzel bir haber ses kapasitemizi artırabilir. Fizik egzersiz yapan kişide kendine güven artar, kas gücü ile paralel nefes gücü artar, dayanıklılık artar. Düzgün soluk alma temposu, efor yapma kapasitesi, düzgün ve sağlıklı postür sesimiz içinde önemlidir. Bunlar düzenli egzersizle sağlanbilir.
- Reflüyü Engelleyin: Ses bantları ve gırtlağımız aside yemek borumuz ve midemiz kadar dayanıklı değildir. Bu nedenlede az bir mide içeriği gazla birlikte ses bantlarımızla temas ederse buile elinizin sıcak suyla veya asitle yanması gibi bir ödeme, kurumaya yol açar bunun tekrar düzelmesi tekrar aynı şey olmadığı taktirde en az 10 gün sürecektir. Bu nedenle reflüye yönelik olarak mutlaka tedbir alınmalı ve dikkatli olunmalıdır. Her hangi bir ses kullanımı veya fiziksel egzersiz öncesi az yemek yenmeli mide şişirilmemelidir. Yemek sonrası yatmak değil oturmak tercih edilmelidir. Yemekle birlikte çok su içilmemeli yemek öncesi su içilmeli, yemekten 2 saat sonra çay kahve gibi içecekler tüketilmelidir. Midemize baskı yapacak sıkı kıyafet ve kemerden kaçınılmalıdır. Yemekle birlikte mideyi şişiren gazlı içecekler veya ayran içmekten kaçınılmalıdır. Mideyi rahatsız ettiğini bildiğiniz aşırı baharat, acı biber, turşu, çiğ sarımsak soğandan uzak durulmalıdır. Ayrıca gece yatma saatine yakın atıştırma yapılmamalı, gece yemeği ile yatma arasında en az 3 saat olmalıdır.
Prof. Dr. Hakan CINCIK